Pozostanie pamięć. Rzeszowscy Żydzi w czasie okupacji

“Pozostanie pamięć. Rzeszowscy Żydzi w czasie okupacji” to wystawa będąca wynikiem pracy z fotograficznym #ArchiwumGFMR, która w ujmujący sposób przywraca do życia przestrzeń i atmosferę ścisłego śródmieścia Rzeszowa w okresie okupacji niemieckiej.

Miejsca przedstawione na fotografiach - dotknięte w sposób wyraźny przez znamię toczącej się wojny - są zarazem wciąż tym samym domem dla żydowskich mieszkańców i społeczności Rzeszowa. W pozornej codzienności, dla której rytm wyznacza wojenna rzeczywistość daje się jednak odczuć narastającą niepewność i rosnącą atmosferę strachu przed tym, co ma się wydarzyć…

Kuratorem wystawy jest Bogdan Szczupaj.

O wystawie

“Okupacja w Rzeszowie - dawne to czasy, tak odległe, że wydają się nam nierzeczywiste, nieuchwytne i przede wszystkim - nieistotne. Minęło, wybrzmiało, skończyło się. Nie ma po co wracać do przeszłości.

Ale patrzymy na fotografie z tamtego okresu i widzimy znajome budynki. To, co dziś jest naszą codziennością i zwyczajnością - układ ulic, witryny i szyldy konkretnych kamienic, charakterystyczne drzwi wejściowe - to wszystko objawia się nagle w nowej (choć przecież starej) odsłonie.

Fotografie wykonane w latach II wojny światowej wytrącają z poczucia, że nasza obecna rzeczywistość jest znana i oswojona, że nie ma żadnych tajemnic i zagadek, że nic nas nie może zaskoczyć.

Oto wędrujemy szlakiem sklepów i punktów usługowych, i to metodycznie, po kolei – można się domyślać, że stosunkowo niedługo po zajęciu Rzeszowa jakiś niemiecki żołnierz/urzędnik otrzymał polecenie stworzenia fotograficznej dokumentacji miejskiego handlu, i z tego zadania chciał wywiązać się bardzo rzetelnie. Czy ekspedientów, pracowników oraz właścicieli zmuszał, czy grzecznie prosił? Czy musiał podnosić głos, czy wystarczył widok munduru, aby tyle osób wyszło przed wejścia i zapozowało do fotografii?

Na wielu witrynach i drzwiach znajdują się gwiazdy Dawida – znak, że żydowska własność znalazła się na celowniku, że niemiecki okupant już ją oraz jej właścicieli naznaczył. Żydowskie sklepiki i warsztaty wcześniej składały się razem z polskimi na jeden miejski organizm, poprzez gwiazdy stały się wyodrębnione, ale oglądając teraz te fotografie widzimy jednak przede wszystkim ich bliskie sąsiedztwo, mieszanie się. Czy dziś o tym w ogóle pamiętamy?

… Te zdjęcia to jeden z ostatnich obrazów Rzeszowa, który był. Obraz przedednia Zagłady, która kompletnie zmieniła dotychczasowy świat, a jednocześnie – jakby nie zmieniła zupełnie niczego, bo ludzie nadal są zdolni do największego zła."

Grażyna Bochenek